KABUL, Afghanistan (NV) – Hôm Thứ Hai, 30 Tháng Tám, Hoa Kỳ hoàn tất rút quân khỏi Afghanistan, kết thúc cuộc chiến kéo dài 20 năm. Đây là chương mới nhất trong cuộc khủng hoảng kéo dài gần 42 năm của quốc gia Nam Á này.
Trong hơn bốn thập niên qua, người dân Afghanistan trải qua vài lần ngoại quốc đưa quân vào, nội chiến, bạo loạn và một giai đoạn Taliban cai trị hà khắc. Sau đây là những sự kiện và ngày tháng đáng chú ý, theo đài NPR.
LIÊN XÔ XÂM LƯỢC
Tháng Mười Hai, 1979
Sau khi xảy ra vụ đảo chánh ở Afghanistan năm 1978 dẫn đến bất
ổn, Liên Xô mang quân vào Afghanistan để dựng lên chính phủ thân Liên
Xô.
Năm 1980
Ông Babrak Karmal được Liên Xô đưa lên cầm quyền Afghanistan.
Nhiều nhóm dân quân gọi là “mujahideen” phản đối và mở phong trào kháng
chiến “jihad” chống quân đội Liên Xô. Cuộc chiến sau đó làm thiệt mạng
khoảng một triệu dân thường Afghanistan và khoảng 15,000 lính Liên Xô.
Năm 1983
Tổng Thống Hoa Kỳ Ronald Reagan tiếp các tay súng Afghanistan
tại Tòa Bạch Ốc năm 1983, và thủ lĩnh “mujahideen” Yunus Khalis đến
Phòng Bầu Dục năm 1987.
Năm 1988
Afghanistan, Liên Xô, Hoa Kỳ và Pakistan ký hiệp ước hòa bình ở Geneva, Thụy Sĩ, và Liên Xô bắt đầu rút quân.
Ngày 15 Tháng Hai, 1989
Liên Xô hoàn tất rút quân khỏi Afghanistan.
1990 ĐẾN 2001: NỘI CHIẾN VÀ TALIBAN CAI TRỊ
1992
Sau khi Liên Xô rút quân và Liên Bang Xô Viết tan rã năm 1991,
chính phủ thân Cộng Sản của ông Najibullah sụp đổ. Bị ngăn rời khỏi
Afghanistan, ông tị nạn trong tòa nhà của Liên Hiệp Quốc ở Kabul hơn bốn
năm. Các nhóm “mujahideen” tiến vào thủ đô và quay sang tấn công lẫn
nhau. Người tị nạn bắt đầu ồ ạt chạy sang Pakistan và Iran.
Năm 1994
Taliban, gồm những sinh viên Afghanistan cực kỳ bảo thủ từ các nhóm
“mujahideen” cũng như trường đạo ở Pakistan và Afghanistan, chiếm thành
phố Kandahar ở miền Nam, hứa lập lại trật tự và bảo đảm an ninh tốt
hơn. Taliban nhanh chóng áp đặt luật Hồi Giáo hà khắc lên vùng đất họ
kiểm soát.
Tháng Năm, 1996
Osama bin Laden, thủ lĩnh người Saudi Arabia của al-Qaida, đến
Afghanistan sau khi bị trục xuất khỏi Sudan, và cuối cùng, nhập bọn với
thủ lĩnh tối cao Taliban – Mullah Mohammad Omar. Trước đó, Bin Laden hỗ
trợ lực lượng “mujahideen” của Afghanistan chiến đấu chống Liên Xô.
Ngày 26 Tháng Chín, 1996
Taliban chiếm thủ đô Kabul, bắt cựu Tổng Thống Najibullah trong tòa
nhà Liên Hiệp Quốc, giết chết ông ta rồi treo xác trên cột đèn.
Năm 1997-1998
Sau khi kiểm soát hầu hết Afghanistan, Taliban bắt đầu cai trị hà
khắc, cấm phụ nữ đi làm việc, ngăn trẻ em gái đi học, và thực hiện biện
pháp trừng phạt tàn bạo như đánh đập, chặt đứt tay chân và xử tử trước
công chúng. Chỉ ba quốc gia chính thức công nhận chế độ Taliban là
Pakistan, Saudi Arabia và Các Tiểu Vương Quốc Ả Rập Thống Nhất.
Tháng Chín, 2001
Sau khi al-Qaita tấn công khủng bố ở New York và Washington
ngày 11 Tháng Chín, Hoa Kỳ yêu cầu Taliban giao nộp bin Laden, nhưng họ
từ chối.
MỸ ĐƯA QUÂN VÀO AFGHANISTAN
Ngày 7 Tháng Mười, 2001
Liên quân do Mỹ dẫn đầu mở chiến dịch Operation Enduring Freedom, không kích Taliban và al-Qaida.
Tháng Mười Một – Tháng Mười Hai, 2001
Liên Minh Phương Bắc được Mỹ hậu thuẫn tiến vào Kabul ngày 13
Tháng Mười Một. Taliban chạy về phía Nam và chính quyền của họ bị lật
đổ.
Năm 2003
Bộ Trưởng Quốc Phòng Hoa Kỳ Donald Rumsfeld ra dấu hiệu kết
thúc “hoạt động tác chiến chính” ở Afghanistan, tuyên bố: “Chúng ta rõ
ràng chuyển từ hoạt động tác chiến chính đến giai đoạn ổn định và tái
thiết.”
Năm 2004
Afghanistan tổ chức bầu cử tổng thống. Ông Hamid Karzai đắc cử.
TALIBAN LẠI TRỖI DẬY
Năm 2006
Taliban chiếm lãnh thổ phía Nam Afghanistan.
Năm 2009
Ông Karzai tái đắc cử tổng thống. Tổng Thống Mỹ Barack Obama ra
lệnh tăng quân số đáng kể cho Afghanistan. Ông Obama tuyên bố đến năm
2011 Mỹ sẽ rút quân.
Năm 2013
NATO giao lại nhiệm vụ kiểm soát an ninh cho quân đội
Afghanistan. Chính quyền Tổng Thống Obama loan báo kế hoạch bắt đầu đàm
phán hòa bình chính thức với Taliban.
Năm 2014
Sau cuộc bầu cử gây nhiều tranh cãi, ông Ashraf Ghani thay ông
Karzai làm tổng thống Afghanistan. Cuối năm đó, lực lượng Mỹ và NATO
chính thức ngưng sứ mệnh tác chiến.
Năm 2015
ISIS-K, nhánh địa phương ở Afghanistan của tổ chức khủng bố ISIS, thành lập.
Taliban và chính phủ Afghanistan gặp gỡ không chính thức ở Qatar và đồng ý tiếp tục đàm phán hòa bình.
Năm 2017
Giao tranh tiếp diễn giữa quân đội Afghanistan với Taliban.
Những vụ tấn công liên hệ với Taliban và ISIS làm rung chuyển đất nước.
HOA KỲ RÚT QUÂN
Năm 2018
Tổng Thống Donald Trump bổ nhiệm ông Zalmay Khalilzad, cựu đại
sứ Hoa Kỳ ở Afghanistan, làm phái viên đặc biệt để đàm phán với Taliban.
Năm 2020
Hoa Kỳ và Taliban ký thỏa thuận hòa bình ở Doha, Qatar, vào
ngày 29 Tháng Hai. Hai bên đồng ý về các điều khoản gồm Hoa Kỳ rút quân
và Taliban ngưng tấn công người Mỹ.
Ngày 14 Tháng Tư, 2021
Tổng Thống Joe Biden tuyên bố rút quân hoàn toàn trước ngày 11 Tháng Chín.
Tháng Năm, 2021
Taliban bắt đầu chiếm lãnh thổ ở miền Bắc Afghanistan.
Tháng Tám, 2021
Taliban chiếm nhiều tỉnh, thành quan trọng, hầu hết không cần
nổ súng. Chỉ trong vài ngày, chỉ còn Kabul là thành phố lớn chưa rơi vào
tay họ. Ngày 15 Tháng Tám, Tổng Thống Ghani chạy khỏi Afghanistan,
chính phủ sụp đổ, và Kabul nằm dưới quyền kiểm soát của Taliban. Hỗn
loạn xảy ra tại phi trường Kabul khi hàng ngàn người Afghanistan tuyệt
vọng muốn di tản.
Ngày 26 Tháng Tám, vụ đánh bom tự sát tại phi trường này khiến 13 quân Mỹ và khoảng 170 người Afghanistan thiệt mạng. Nhóm ISIS-K xác nhận họ là thủ phạm.
Ngày 30 Tháng Tám, Hoa Kỳ tuyên bố hoàn tất rút quân khỏi Afghanistan. (Th.Long)
No comments:
Post a Comment