Trước chiến tranh toàn Ukraine có khoảng 10,000 người Việt Nam, chủ yếu tập trung ở các thành phố lớn là Kharkov, Kiev và Odessa. Ngày 24.2.2022 Putin ra lệnh đưa quân tấn công Ukraine, cuộc chiến bùng nổ. Cho đến tận giờ phút này, anh Quang cùng với số người Việt còn lại, khoảng chừng 500-600 người, trong đó Kyiv khoảng gần 100 người, vẫn quyết định bám trụ tại Ukraine mặc cho chiến tranh diễn ra dữ dội từng ngày.
Dưới đây là cuộc trò chuyện của anh với Diễn Đàn Thế Kỷ.
*******
+ Thưa anh, trước khi cuộc chiến nổ ra thì cuộc sống của anh như thế nào? Và trong năm qua anh và gia đình làm thế nào để tồn tại về kinh tế?
-Trước ngày 24.02.2022 nói chung cuộc sống của người dân Ukraine cũng không có gì gọi là khó khăn. Tôi có công ty làm xuất nhập khẩu hàng thực phẩm, hàng nông nghiệp. Công việc như bà con Việt Nam ở đây hay nói là: túc tắc. Cuộc sống ổn định.
Khi chiến tranh xảy ra mọi thứ bị đảo lộn. Ngay từ ngày đầu tiên một số nhân viên đã xung phong vào các đội dân quân phòng vệ và sau đó họ đăng ký vào quân đội Ukraine. Công việc trở nên khó khăn hơn. Hàng hóa nhập vào Ukraine không thể qua cảng Odessa được nữa. Nhưng tôi cùng các đồng nghiệp vẫn cố gắng tìm những con đường khác để tiếp tục công việc. Đối với người dân thường Ukraine như tôi thì làm việc, trả lương cho nhân viên, trả thuế cho nhà nước trong thời gian hiện nay cũng là góp phần vào việc chiến đấu bảo vệ đất nước và giảm đi gánh nặng cho xã hội. Dù sao mình cũng tự lo được cho mình, không phải nhờ tựa nhà nước.
+ Anh có thể kể lại những suy nghĩ, cảm xúc của anh khi chiến tranh nổ ra? Trước đó anh và gia đình anh có nghĩ là Nga sẽ tấn công Ukraine không hay là anh cũng bị bất ngờ như rất nhiều người Ukraine khác và nhiều người trên thế giới?
– Khi nga xâm lược toàn diện Ukraine vào sáng 24.02.2022, tôi không nghĩ đó là sự thực! Một cảm xúc khó có thể tả bằng lời được. Tiếng nổ trên TV, tiếng nổ ở ngoài phố, tiếng vợ hỏi phải làm gì bây giờ, tiếng lũ trẻ trách đã bảo là chạy đi Lviv từ mấy hôm trước thì không đi… Có thể nói là ong ong hết cả lên. Đây là điều bất ngờ, vì trước đó tôi phỏng đoán Nga sẽ đánh Ukraine nhưng chỉ giới hạn ở vùng miền Đông, chiếm giữ toàn bộ lãnh thổ của hai tỉnh Donetsk và Luhansk. Ukraine chắc sẽ không giữ nổi hai vùng lãnh thổ đó. Các hướng khác quân Nga sẽ thể hiện oai phong sẵn sàng tham chiến, ép Ukraine phải công nhận độc lập của “hai nước cộng hòa non trẻ” và công nhận mất bán đảo Crưm (Crimea). Sự việc xảy ra không như dự đoán sai lầm của tôi.
+ Cuộc sống của gia đình anh trong một năm qua như thế nào? Có ai trong gia đình anh phải rời Ukraine sang nước khác tỵ nạn không thưa anh?
– Cuộc sống của gia đình tôi trong năm qua cũng như của mọi gia đình người dân Ukraine có nhiều thay đổi. Con gái tôi qua bên Vương Quốc Bỉ lánh chiến tranh và học tập tại đó. Vương Quốc Bỉ cũng như các nước Châu Âu cực kỳ nhân đạo, đã cưu mang, giúp đỡ người dân Ukraine lánh nạn chiến tranh, ủng hộ Chính phủ Ukraine vật chất, vũ khí để chiến đấu chống lại cuộc xâm lược của Liên Bang nga. Còn tôi, vợ và con trai thì vẫn ở lại Kyiv. Cuộc sống có khó khăn, phức tạp hơn trước nhưng cũng có thể chịu được. Phải chấp nhận sống trong tâm trạng sẵn sàng với các cuộc tấn công bằng tên lửa đạn đạo, tên lửa hành trình, drone thiêu thân của quân xâm lược. Chấp nhận bị cắt điện theo giờ, hoặc mất điện mấy ngày, mất nước, không có sưởi ấm trong thời gian khắc phục hậu quả do các cuộc tấn công khủng bố của quân xâm lược vào thành phố.
Thành phố Kyiv trong thời gian mất điện.
Ngày 10.2.2023. Báo động phòng không ở Kyiv. Các bác sỹ vẫn khám bệnh cho người dân tại hầm trú ẩn dưới tầng ngầm của bệnh viện.
+ Cuộc sống của người dân Kyiv trong một năm qua nhìn chung đã thay đổi hoàn toàn ra sao thưa anh?
-Thời kỳ cuối tháng 2 đến tháng 6 năm 2022 trên các đường phố của Kyiv tại những nút giao thông quan trọng đều có các bốt phòng ngự. Việc kiểm tra giấy tờ, xe cộ, hành lý diễn ra thường xuyên. Tình hình rất căng thẳng nhất là khi quân Nga ở ngoại ô đến đầu tháng 4. Tuy có bị bắn phá nhưng do thời gian ít và quân xâm lược không tiến gần vào thành phố được, nên thiệt hại về cơ sở hạ tầng và người thời gian đó cũng không nặng như những thành phố khác.
Hiện tại người dân Kyiv nói chung có kỷ luật hơn, vì sống theo giờ giới nghiêm. Cứ 23h là phải có mặt ở nhà rồi, buổi sáng thì 5 h mới hết giờ giới nghiêm. Tình hình tội phạm giảm đi nhiều. Thực phẩm hàng hóa tiêu dùng vẫn đủ cả. Thực phẩm Ukraine vẫn tự cung tự cấp được. Đây là nước xuất khẩu lớn các mặt hàng nông nghiệp, nên không có chuyện bị đói được. Giá cả có đắt hơn vì lạm phát tăng và một số mặt hàng không còn do bị ngắt quãng khâu cung ứng. Kyiv là thủ đô, có hệ thống phòng không tốt hơn các nơi khác, lại đã xa mặt trận nên những lúc không có báo động cuộc sống vẫn sôi động, tấp nập. Đường phố bắt đầu bị tắc vào những giờ cao điểm. Dân các nước đến Kyiv du lịch, trải nghiệm cảm giác dạo phố giữa lúc báo động phòng không, nhà hàng nhiều khi không có chỗ cho khách vào các ngày nghỉ.
Kyiv ngày 02.03.23.Cuộc sống của người dân nếu không có báo động phòng không thì diễn ra bình thường. Các phương tiện giao thông công cộng đều làm việc,kể cả phương tiện chạy bằng điện sau hai tháng ngưng hoạt động do bị nga bắn phá các trạm điện. Các restaurant KFC, McDonald’s đã làm việc trở lại.
+ Có những khoảnh khắc nào thực sự nguy hiểm đến tính mạng của anh và gia đình tại Kyiv trong một năm qua? Và xin lỗi phải hỏi anh câu này nhưng có bạn bè, người thân nào của anh bị thương hoặc phải nằm xuống vì bom đạn?
-Những ngày cuối tháng 2 năm 2022 khi biệt kích Nga vào Kyiv, quanh khu vực tôi ở có chiến sự. Tiếng súng tiểu liên, súng phóng lựu nổ như pháo Tết từ tối 24.02.2022. Sáng 26.02.2022 tên lửa hành trình bắn vào một ngôi nhà cao tầng cách chỗ tôi khoảng chưa đầy 500 m đường chim bay. Sau đó là đến những đợt quân Nga bắn tên lửa hành trình, thả drone thiêu thân khủng bố đều ở những khu gần nhà. Nhất là Tết Tây vừa rồi, tên lửa bị bắn rơi cách nhà khoảng 1,5 km. Nhà cửa rung hết lên, những nhà có cửa sổ hướng về khu vực bị nổ, kính vỡ là chuyện bình thường. Tôi có những người thân, quen ở các thành phố lân cận Kyiv đã bị thương do những vụ bắn phá khủng bố này. Cũng may mắn là chưa có trường hợp nào xấu số cả. Còn những người quen đi chiến trường thì một số bị thương tật, có một số người đã hy sinh trong cuộc chiến đấu chống lại quân xâm lược Nga.
Khu nhà cao tầng bị tên lửa hành trình của quân Nga bắn phá sáng 26.02.22. Hiện đã được tu bổ sửa chữa lại hoàn chỉnh.
+ Người Việt ở Ukraine đã làm gì để hỗ trợ cho nhau, hỗ trợ cho cuộc chiến?
-Người Việt trong thời gian đầu của của cuộc chiến đã phối hợp với nhau để đi lánh nạn. Nhìn chung đồng bào Việt Nam ta rất nhanh nhậy và có tinh thần tương trợ nhau trong lúc hoạn nạn. Trên các trang mạng, do chúng tôi thành lập từ khi còn dịch Covid để tư vấn cho bà con chống dịch, mọi người kêu gọi, chỉ bảo nhau cách di tản, các địa chỉ của các tổ chức cứu trợ. Rất may mắn là cộng đồng Việt Nam không có mất mát về người trong cuộc di tản chạy quân Nga vừa rồi. Sau khi hơi ổn định cuộc sống tại các nước đang cưu mang mình, bà con người Việt đã ở Kyiv cũng có gửi tiền về giúp đỡ các tổ chức cứu trợ, từ thiện, các trại trẻ mồ côi ở Kyiv và Ukraine.
+ Anh có thể kể về tình cảm của người Việt ở các nước đối với Ukraine? Có những cá nhân hay những câu chuyện cảm động nào về sự hỗ trợ tinh thần lẫn vật chất của người Việt ở các nước dành cho Ukraine làm anh nhớ nhất?
-Tôi cho rằng rất nhiều người Việt ở các nước ủng hộ cuộc chiến đấu bảo vệ độc lập, tự do của Ukraine. Cũng không thể nói là tất cả mọi người. Vì một số người Việt ở các nước phát triển đang bị ảnh hưởng tới thu nhập, đời sống đắt đỏ và trở nên khó khăn hơn, họ chỉ mong cho Ukraine nhượng đất, thua trận, đầu hàng Nga cho nhanh để công việc trở lại như ngày xưa.
Trong những người Việt ở các nước tận tình với Ukraine, tôi có biết qua trên mạng, có anh Phan Châu Thành ở Ba Lan đã tổ chức quyên góp, giúp đỡ hơn 50 chuyến xe hàng cứu trợ người dân, trong đó có cả người Việt, tại các thành phố của Ukraine. Có các anh nhà báo Đinh Quang Anh Thái, Đinh Xuân Thái lặn lội từ Mỹ sang Ukraine để làm phóng sự, viết sách về cuộc sống và cuộc chiến đấu của người dân Ukraine chống lại quân xâm lược Nga. Cuốn “Bút ký chuyến đi Ukraine và Ba Lan” của hai anh được xuất bản rất nhanh sau khi trở về Mỹ. Theo dõi trên thông tin đại chúng thì tôi được biết, một phần số tiền bán cuốn sách này các anh dùng để giúp đỡ, xây dựng lại một ngôi trường học bị quân xâm lược phá hỏng ở một ngôi làng gần biên giới Nga. Một phần tiền các anh góp vào việc mua máy phát điện, mua đồ cứu trợ cho các làng mạc, thành phố mới được giải phóng tại khu vực miền Nam Ukraine.
Hình bìa cuốn bút ký của 2 nhà báo Đinh Quang Anh Thái-Đinh Xuân Thái
Ở Việt Nam thì có tiến sỹ Nguyễn Ngọc Chu rất nhiệt tình ủng hộ, đóng góp cho Ukraine.
Từ giữa tháng 3 đến đầu tháng 4 năm 2022, có những đợt hai bên giao tranh tổ chức những hành lang xanh, an toàn được mở ra cho dân từ các vùng ngoại ô Kyiv chạy về thủ đô. Trong đoàn người chạy giặc đó có cả đàn bà, con gái Ukraine bị quân lính Nga hãm hiếp. Và trong vùng bị tạm chiếm những trường hợp như vậy rất nhiều. Nghe được tin này các chị em Việt Nam bên Ba Lan, Đức… đã kêu gọi mọi người mua, tìm thuốc tránh thai khẩn trương gửi sang Ukraine cho những người bị hại, để họ uống và không mang hậu quả do những hành động thô bỉ của bọn lính Nga. Không biết tác dụng của thuốc như thế nào, nhưng đó là một chuyện rất cảm động. Có lẽ phụ nữ Việt Nam ta thấu hiểu sự đau khổ của những người phụ nữ Ukraine lâm vào hoàn cảnh này.
+ Có một thực tế rằng có khá nhiều người Việt cho đến tận giờ phút này vẫn bênh vực Nga vì những tình cảm xưa cũ từ thời Liên Xô, còn bản thân anh, thì anh nghĩ thế nào? Có sự thay đổi đột ngột nào trong nhận thức, tình cảm của anh đối với nước Nga, đối với Putin từ sau khi cuộc chiến xảy ra hay từ trước đó, anh đã nhận ra rằng Putin vẫn là một kẻ độc tài và Ukraine chắc chắn sẽ không được yên ổn với nước Nga dưới thời Putin?
-Có rất nhiều người Việt đã từng học tập tại Liên Xô và sau đó về nước. Trong tâm thức họ nước Nga ngày nay là Liên Xô ngày xưa. Tình cảm của họ với Liên Xô được dồn cho nước Nga. Có một số trong họ đúng là tình yêu với Liên Xô cháy bỏng và lấn át hết ý chí. Còn lại theo tôi do nhiệm vụ chính trị, chỗ ngồi, do cái thế và những lợi lộc khi ủng hộ quân xâm lược. Một số còn ngụy biện cho cuộc xâm lược của Nga là cuộc xâm lược “chính nghĩa”. Một số khác không biết Liên Xô, chưa đặt chân đến Nga bao giờ nhưng rất ủng hộ Nga. Số này là bị ảnh hưởng do tuyên truyền và a dua theo phong trào.
Những ngôi nhà bị quân Nga phá hủy.
Trước khi chiến tranh, trước Covid hàng năm tôi vẫn đi sang Nga. Ở bên đó có họ hàng, bạn bè, bố đỡ đầu của con gái. Nước Nga giờ xa xôi cách trở rồi. Khó có khả năng tôi sang lại bên đó vì bản thân không còn thích thú gì nữa. Putin từ khi y sử dụng biện pháp thay đổi chỗ ngồi theo sơ đồ Tổng thống-Thủ tướng-Tổng thống để nắm quyền chọn đời, tôi đã thấy đây là một tay lưu manh chính trị, rất nguy hiểm cho nước Nga và Ukraine. Ukraine độc lập, tự do, thịnh vượng là một cái gai đối với bản thân Putin và chế độ của y. Không có Ukraine, nước Nga của Putin không thể trở thành đế quốc, đây lại là mơ ước và mục tiêu để đời của Putin. Vì vậy y phải tìm mọi cách, mọi phương tiện để chiếm Ukraine.
+ Dự đoán của anh về kết quả của cuộc chiến tranh?
-Cuộc chiến tranh nào cũng đến lúc ngồi vào bàn đàm phán để lập lại hòa bình. Nga tiềm lực còn rất mạnh, Ukraine thì ý chí kiên cường và hừng hực khí thế chiến đấu, thêm vào đó là sự ủng hộ của Mỹ và Phương tây. Sẽ phải có những trận đánh để triệt hạ sức mạnh của nhau, để có ưu thế trên bàn đàm phán. Kết quả của cuộc chiến phụ thuộc vào các chiến dịch tấn công, phản công vào xuân-hè này. Theo tôi nhanh cũng phải cuối năm nay mới đàm phán, tìm giải pháp, nhân nhượng lẫn nhau để kết thúc chiến tranh.
+ Câu hỏi cuối cùng, vì sao anh quyết định ở lại Ukraine cho tới tận giờ phút này, thưa anh?
-Tôi yêu đất nước này. Ukraine đang gặp khó khăn, hoạn nạn tôi không thể bỏ đi được.
+ Cảm ơn anh đã bỏ thì giờ trả lời. Chúc anh cùng gia đình và tất cả người dân còn ở lại Ukraine được bình an. Cầu mong cho Ukraine sẽ chiến thắng cuộc chiến tranh xâm lược tàn bạo, phi nhân do kẻ độc tài hoang tưởng Putin phát động, cầu mong cho hòa bình sớm trở lại với đất nước, dân tộc Ukraine. Slava Ukraini!
Nhật Hiên thực hiện.
